CỬA HẸP

Hôm nay, chúng ta cùng nhau suy tư về một giáo huấn sâu sắc của Chúa Giêsu, một lời mời gọi đầy thách thức nhưng cũng tràn đầy hy vọng: “Hãy vào qua cửa hẹp!”. Lời mời gọi này không chỉ là một mệnh lệnh, mà còn là một con đường, một triết lý sống mà mỗi người chúng ta được mời gọi khám phá và thực hiện trong hành trình đức tin của mình.

Người Việt Nam chúng ta có một câu nói rất đỗi quen thuộc, thấm đẫm triết lý giáo dục: “Yêu cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi”. Câu nói này gói gọn một quan niệm sâu sắc về tình yêu thương chân thật, không phải là sự nuông chiều mù quáng, mà là sự rèn giũa, uốn nắn để con người trở nên tốt đẹp hơn. Thật vậy, chỉ khi yêu thương, người ta mới đủ can đảm để sửa dạy, để chỉ ra những lỗi lầm, những thiếu sót, với mong muốn người mình yêu thương sẽ trưởng thành và hoàn thiện.

Quan niệm này không chỉ giới hạn trong văn hóa dân gian Việt Nam mà còn vang vọng mạnh mẽ trong truyền thống Thánh Kinh. Tác giả thư Do Thái đã khẳng định một cách dứt khoát: “Chúa thương ai thì mới sửa dạy người ấy và có nhận ai làm con thì mới cho roi cho vọt” (Dt 12,6). Đây là một chân lý nền tảng về tình yêu của Thiên Chúa dành cho con người. Tình yêu của Ngài không phải là sự bao bọc, che chở đến mức loại bỏ mọi khó khăn, mà là một tình yêu mang tính giáo dục, rèn luyện. Giống như một người cha yêu thương con mình, không ngần ngại dùng kỷ luật để uốn nắn, để con cái biết phân biệt phải trái, biết sống có trách nhiệm và trưởng thành.

Như thế, có một điểm gặp gỡ kỳ diệu giữa văn hóa Việt Nam và truyền thống Thánh Kinh ở quan niệm rằng, việc sửa dạy, khiển trách, và đôi khi là những “roi vọt” của cuộc đời, là hoàn toàn cần thiết để giúp con người trưởng thành. “Lửa thử vàng, gian nan thử đức”. Những khó khăn, thất bại mà chúng ta gặp phải trên đường đời không phải là những tai họa ngẫu nhiên, mà chúng ta có thể nhìn nhận chúng như những bài học quý giá. Nếu chúng ta biết chân thành đón nhận, suy ngẫm và rút ra kinh nghiệm từ những thử thách đó, chúng sẽ trở thành bệ phóng giúp chúng ta đạt được thành công và hạnh phúc đích thực trong tương lai.

Hãy hình dung một cây nho. Để cây nho có thể cho ra những chùm quả sai trĩu, ngọt ngào, người làm vườn phải thường xuyên cắt tỉa những cành khô, những lá úa, thậm chí là những chồi non không cần thiết. Việc cắt tỉa này thoạt nhìn có vẻ khắc nghiệt, nhưng nó lại là hành động cần thiết để cây nho dồn nhựa sống nuôi dưỡng những chùm quả chất lượng. Con người cũng vậy, chúng ta cần được sửa dạy, cần được gọt giũa những thói hư tật xấu, những suy nghĩ lệch lạc, để tâm hồn và nhân cách của chúng ta ngày càng trở nên hoàn thiện hơn.

Một văn sĩ người Pháp đã có một nhận định rất chí lý: “Con người không được giáo dục, như thú hoang được thả vào đô thị, gặp ai nó cắn người đó”. Lời này nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục, của sự rèn luyện bản thân. Thiếu đi sự giáo dục, thiếu đi sự sửa dạy, con người dễ dàng trở nên hoang dã, sống theo bản năng thấp hèn, gây hại cho chính mình và cho xã hội. Ngược lại, khi được giáo dục và tự giáo dục, con người sẽ biết sống có đạo đức, có trách nhiệm, biết yêu thương và phục vụ.

“Hãy vào qua cửa hẹp!”. Đó là lời mời gọi trực tiếp, đầy uy lực của Chúa Giêsu. Ai trong chúng ta cũng có thể cảm nhận được rằng Chúa Giêsu muốn ám chỉ một cuộc sống không dễ dãi, một cuộc sống đòi hỏi kỷ luật, sự hy sinh và sự tuân theo giáo huấn của Người một cách triệt để.

Thực tế cuộc sống cho thấy, con người ta thường học điều xấu thì rất nhanh và rất dễ. Những thói quen xấu, những hành vi tiêu cực dường như dễ dàng len lỏi và bám rễ trong tâm hồn chúng ta mà không cần nhiều nỗ lực. Ngược lại, việc học điều tốt, việc rèn luyện những đức tính cao đẹp lại là một quá trình rất chậm và rất khó khăn. Nó đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực không ngừng và một ý chí mạnh mẽ.

Vậy, “cửa hẹp” mà Chúa Giêsu muốn nói ở đây chính là gì? Đó chính là sự kiên nhẫn và chuyên tâm thực hiện Lời Chúa. Lời Chúa không chỉ là những câu chữ được đọc tụng, mà là những nguyên tắc sống, những giá trị đạo đức mà chúng ta phải biến thành hành động cụ thể trong cuộc sống hàng ngày. Để thực thi Lời Chúa, chúng ta không thể tránh khỏi những cố gắng, những hy sinh.

Hãy nhìn vào hình ảnh những vận động viên chuyên nghiệp. Để đạt được giải quán quân, để đứng trên bục vinh quang, họ phải trải qua những tháng ngày khổ chế tập luyện. Họ phải tuân thủ chế độ ăn uống nghiêm ngặt, lịch trình tập luyện khắc nghiệt, và đôi khi phải chịu đựng những cơn đau thể xác. Tất cả những sự khổ chế đó không phải là hình phạt, mà là con đường duy nhất để họ đạt được mục tiêu cao cả. Cũng vậy, những ai muốn nên thánh, muốn đạt được sự hoàn thiện trong đời sống đức tin, phải chấp nhận tuân giữ những kỷ luật khắt khe của Tin Mừng. Đó là kỷ luật của sự cầu nguyện, của việc đọc Lời Chúa, của việc tham dự các bí tích, của việc thực hành bác ái, và của việc từ bỏ những ham muốn thấp hèn.

Chúa Giêsu lên án mạnh mẽ một lối sống giả tạo, một đức tin hời hợt chỉ thể hiện ra bên ngoài. Ngài gọi những người như vậy là “đồ bất chính”. Giáo huấn Tin Mừng không phải là một bộ quy tắc khô khan để chúng ta tuân thủ một cách máy móc, hay một lớp vỏ bọc bên ngoài để che đậy bản chất thật. Trái lại, Lời Chúa cần được thấm nhuần vào sâu thẳm tâm hồn chúng ta, trở thành nguồn động lực chính yếu chi phối mọi suy nghĩ, lời nói và hành động của chúng ta. Nó phải biến đổi chúng ta từ bên trong, chứ không chỉ là sự tuân thủ hời hợt, hình thức bên ngoài.

Chúa Giêsu đã từng chỉ trích những ai chỉ giữ Đạo bằng môi miệng, những người “kính Ta bằng môi bằng miệng, nhưng lòng chúng xa Ta” (Mt 15,8). Thực tế, những người này lại đầy đủ mọi mưu mô tính toán, gian lận, và sống trái ngược hoàn toàn với những gì họ tuyên xưng. Đức tin đích thực phải được thể hiện qua hành động, qua một lối sống công chính và yêu thương, chứ không phải chỉ qua những lời nói suông hay những nghi thức bề ngoài.

Lời Chúa không chỉ bao gồm sự ngọt ngào, những lời an ủi, khích lệ, mà còn có cả sự cay đắng, những lời trách móc, sửa dạy. Một người có đức tin trưởng thành là người biết đón nhận cả sự ngọt ngào và cay đắng của Lời Chúa. Họ không chỉ tìm kiếm những lời dễ nghe, những lời khen ngợi, mà còn sẵn lòng lắng nghe những lời phê phán, những lời cảnh tỉnh. Họ biết dùng Lời Chúa như một tấm gương để tự ngẫm, để nhìn lại bản thân, và để sửa mình. Nhờ đó, họ ngày càng nên hoàn thiện hơn trong đời sống đức tin và nhân cách.

Tiếp tục suy tư về ý nghĩa của “cửa hẹp”, tác giả thư Do Thái đã mở rộng khái niệm này sang một khía cạnh khác, đó là sự kiên nhẫn trong thử thách. Tác giả viết: “Anh em hãy kiên trì để cho Thiên Chúa sửa dạy. Người đối xử với anh em như với những người con. Thật vậy, có đứa con nào mà người cha không sửa dạy?” (Dt 12,7).

Lời này một lần nữa khẳng định mối liên hệ giữa sự sửa dạy và tình yêu thương của Thiên Chúa. Những gian khó, những thử thách mà chúng ta gặp phải trên đường đời, nếu được đón nhận bằng cái nhìn đức tin, sẽ không còn là những gánh nặng vô nghĩa hay những bất công. Thay vào đó, chúng sẽ được coi như sự sửa dạy của Chúa, như những bài học mà Ngài muốn ban cho chúng ta để chúng ta nên con người hoàn thiện hơn, mạnh mẽ hơn trong đức tin và trong cuộc sống.

Mà nếu Chúa sửa dạy ai, đó không phải là vì Ngài ghét bỏ hay trừng phạt người đó. Ngược lại, đó là vì Ngài yêu thương người đó một cách sâu sắc và muốn kéo người đó lên, kẻo chìm sâu trong bùn lầy của tội lỗi, của sự yếu đuối, hay của những lối sống sai lầm. Giống như một người cha không muốn con mình lầm đường lạc lối, Thiên Chúa cũng không muốn chúng ta sa ngã. Ngài dùng những thử thách để thanh luyện chúng ta, để giúp chúng ta nhận ra những thiếu sót của mình và quay về với con đường công chính.

Sự kiên nhẫn trong thử thách không phải là sự thụ động chấp nhận số phận, mà là một thái độ chủ động, tin tưởng vào sự quan phòng của Thiên Chúa. Đó là sự vững vàng khi đối diện với khó khăn, với niềm xác tín rằng Thiên Chúa luôn ở bên cạnh chúng ta, và Ngài sẽ không để chúng ta phải chịu đựng quá sức chịu đựng của mình. Chính trong những lúc gian nan nhất, đức tin của chúng ta được thử luyện, được tinh luyện như vàng trong lửa, và trở nên vững chắc hơn.

Giáo huấn của Chúa Giêsu về “cửa hẹp” cũng nhằm phê phán một cách mạnh mẽ lối suy nghĩ mang tính “tự tôn” của khá nhiều người Do Thái đương thời, đặc biệt là giới Pharisiêu và Luật sĩ. Họ là những người rất sùng đạo theo hình thức, tuân thủ tỉ mỉ các lề luật, nhưng lại thường rơi vào cạm bẫy của sự kiêu căng và tự mãn.

Họ coi trọng những chức danh, những tước hiệu trong xã hội và trong tôn giáo. Họ tự hào về trang phục bề ngoài, về những nghi thức mà họ thực hiện. Họ coi đó là những lý do để tự hào, để phô trương và để coi thường những người khác, những người mà họ cho là kém cỏi hơn, tội lỗi hơn. Họ nghĩ mình thuộc về dân Chúa chọn, được ưu tuyển và có nhiều lợi thế hơn so với các dân tộc khác, và chắc chắn rằng họ được Chúa yêu thương hơn những người khác.

Chúa Giêsu đã dùng hình ảnh những người đợi ở cửa phòng tiệc sau khi cửa đã đóng lại để minh họa cho sự nguy hiểm của lối suy nghĩ này. Những người này cố gắng tìm cách trưng dẫn những bằng chứng cho thấy mối thân thiện của họ với ông chủ: “Chúng tôi đã từng ăn uống với ông, ông đã giảng dạy ở các quảng trường của chúng tôi”. Họ muốn dùng những mối quan hệ bề ngoài, những kỷ niệm đẹp trong quá khứ để biện minh cho việc mình xứng đáng được vào.

Thế nhưng, ông chủ đã tuyên bố dứt khoát: “Ta không biết các anh từ đâu đến. Cút đi cho khỏi mắt ta, hỡi tất cả những quân làm điều bất chính”. Trong bối cảnh này, việc gợi lại những bữa ăn uống với ông chủ hay những kỷ niệm đẹp với ông chỉ là sự che đậy một lối sống bất nhân, một sự thiếu vắng lòng công chính và tình yêu thương đích thực.

Lời Chúa Giêsu là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho tất cả chúng ta. Đức tin không phải là một đặc quyền được thừa hưởng, không phải là một danh hiệu hay một hình thức bên ngoài. Đức tin đích thực phải được thể hiện qua một lối sống công chính, qua sự khiêm nhường, qua tình yêu thương và sự phục vụ tha nhân. Thiên Chúa không nhìn vào những gì chúng ta phô trương bên ngoài, mà Ngài nhìn vào tấm lòng, vào sự chân thành và vào những hành động cụ thể của chúng ta.

Những người tự cho mình là “con dòng cháu giống”, là những người được ưu tuyển, lại có nguy cơ bị đuổi ra ngoài, nơi chỉ có khóc lóc nghiến răng. “Khóc lóc nghiến răng” là hình ảnh diễn tả sự đau khổ tột cùng, sự hối hận muộn màng và sự thù hận trong tuyệt vọng. Đây là số phận của những người đã có cơ hội, đã được nghe Lời Chúa, nhưng lại chọn lối sống hời hợt, giả tạo, không chịu đi qua “cửa hẹp” của sự hy sinh và biến đổi.

Cuộc sống của mỗi người chúng ta đều có một định hướng và một mục đích trong tương lai. Trong khi hưởng thụ cuộc sống hiện tại, chúng ta không được phép quên đi mục đích và định hướng ấy, dù cuộc đời có đau khổ hay hạnh phúc, dù cuộc sống ngắn hay dài. Cuộc sống này chỉ là một hành trình tạm bợ, một giai đoạn chuẩn bị cho một cuộc sống vĩnh cửu.

Ngôn sứ Isaia đã nói đến một ngày mà muôn dân từ khắp nơi trên thế giới sẽ quy tụ để tôn vinh Thiên Chúa. Lúc đó, những người công chính sẽ được hưởng vinh quang và phần thưởng mà Chúa đã hứa ban cho những người trung thành. Đó cũng là lúc mà Chúa Giêsu gọi là “từ đông tây nam bắc đến dự tiệc trong Nước Thiên Chúa”. Đây là hình ảnh về một bữa tiệc lớn, một sự hiệp thông trọn vẹn trong Nước Trời, nơi mọi người, không phân biệt chủng tộc, địa vị, sẽ được quy tụ lại trong tình yêu của Thiên Chúa.

Tuy nhiên, thật đáng tiếc thay, những người vẫn tự hào cho mình là “con dòng cháu giống”, là những người có đặc quyền, lại bị đuổi ra ngoài. Họ đã bỏ lỡ cơ hội được vào dự tiệc vì đã không sống đúng với những gì mình được ban tặng. Họ đã chọn con đường rộng rãi, dễ dãi của sự tự mãn và giả tạo, thay vì con đường hẹp của sự khiêm nhường và công chính.

Lời Chúa mời gọi chúng ta nhìn xa hơn những gì đang diễn ra trong hiện tại. Chúng ta không chỉ sống cho ngày hôm nay, cho những hưởng thụ chóng qua. Chúng ta được mời gọi sống với một tầm nhìn vĩnh cửu, với một niềm hy vọng vào phần thưởng mà Thiên Chúa đã dành sẵn cho những ai trung thành với Ngài. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có sự phân định, phải biết đặt những giá trị vĩnh cửu lên trên những giá trị tạm bợ của thế gian.

Cuối cùng, bài giảng về “cửa hẹp” mời gọi chúng ta một cách mạnh mẽ: “Hãy sống thật trước mặt Chúa và trước mặt anh em”. Điều ưu tiên hàng đầu đối với người tín hữu là làm sao để sống tốt giữa một cuộc đời đầy biến động, một cuộc đời mà chúng ta thường nói là “tâm bất biến giữa cuộc đời vạn biến”.

Sống thật nghĩa là sống chân thành, không giả dối, không che đậy. Đó là sống đúng với con người thật của mình, với những gì mình tin, mình yêu, mình ghét, nhưng luôn trong sự hướng dẫn của Lời Chúa và tình yêu thương tha nhân. Sống thật không có nghĩa là sống buông thả, mà là sống có trách nhiệm với bản thân và với cộng đồng, luôn hướng về sự công chính và thánh thiện.

Hãy nhìn đóa sen. Dù vươn lên giữa bùn lầy hôi tanh, đóa sen vẫn giữ được sự thanh tao, tinh khiết và tỏa hương thơm ngát. Hình ảnh đóa sen là một biểu tượng tuyệt vời cho cuộc sống của người tín hữu. Dù sống giữa một thế giới đầy rẫy những cám dỗ, những điều xấu xa, chúng ta vẫn được mời gọi giữ vững sự trong sạch của tâm hồn, kiên trì trong đức tin và vững tin vào quyền năng của Thiên Chúa.

Sự kiên trì và vững tin này phải là mối ưu tư hàng đầu, chi phối mọi suy nghĩ và hành động của chúng ta. Nó không phải là một sự lựa chọn ngẫu nhiên, mà là một quyết định có ý thức, một sự cam kết trọn vẹn với con đường mà Chúa Giêsu đã chỉ ra.

Ai chấp nhận đi qua “cửa hẹp” – tức là chấp nhận những kỷ luật của Tin Mừng, kiên nhẫn trong thử thách, sống thật và từ bỏ lối sống giả tạo – sẽ gặt được hoa trái là bình an và công chính. Thánh Phaolô đã khẳng định điều này với chúng ta. Bình an không phải là sự vắng bóng của mọi vấn đề, mà là sự thanh thản trong tâm hồn khi chúng ta biết mình đang sống đúng với ý Chúa. Công chính không phải là sự hoàn hảo không tì vết, mà là sự nỗ lực không ngừng để sống theo Lời Chúa, để làm điều thiện và tránh điều ác.

Kính thưa quý vị, anh chị em,

Con đường “cửa hẹp” không phải là con đường dễ dàng. Nó đòi hỏi sự dấn thân, sự hy sinh và lòng kiên trì. Nhưng đó là con đường dẫn đến sự sống đích thực, đến bình an và công chính. Đó là con đường mà Chúa Giêsu đã đi trước và mời gọi chúng ta bước theo.

Xin Chúa ban cho mỗi người chúng ta ơn can đảm, lòng kiên nhẫn và đức tin vững vàng để chúng ta luôn chọn đi qua “cửa hẹp”, để cuộc đời chúng ta thực sự trở thành những chứng nhân sống động cho tình yêu và chân lý của Thiên Chúa.

Lm. Anmai, CSsR