TẠI SAO MÙA CHAY KHÔNG CÓ NGÀY CỐ ĐỊNH NHƯNG THAY ĐỔI TỪNG NĂM?

Phụng vụ

Mùa Chay là khoảng thời gian quan trọng trong đời sống tâm linh của người Công giáo, nơi mỗi tín hữu được kêu gọi sám hối, ăn chay, cầu nguyện và chuẩn bị tâm hồn cho mầu nhiệm Phục Sinh. Tuy nhiên, điểm khiến Mùa Chay trở nên thú vị và đôi khi gây bối rối cho nhiều người chính là việc nó không có một ngày bắt đầu cố định mà thay đổi theo từng năm. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở mối liên hệ mật thiết giữa Mùa Chay và Lễ Phục Sinh – một ngày lễ cũng được xác định qua một quy tắc đặc biệt dựa trên lịch Mặt Trăng.

Cơ chế tính Lễ Phục Sinh

Khác với Lễ Giáng Sinh luôn rơi vào ngày 25/12, Lễ Phục Sinh lại được xác định bằng một quy tắc phức tạp hơn, được đưa ra từ Công đồng Nicaea năm 325. Theo đó:

Quy tắc tính: Lễ Phục Sinh được xác định là Chúa Nhật đầu tiên sau “trăng tròn đầu tiên” xảy ra vào hoặc sau ngày 21/3 – ngày xuân phân theo lịch Dương (Gregorian).

Tính theo lịch Mặt Trăng: Vì chu kỳ của trăng thay đổi liên tục theo từng năm, nên ngày trăng tròn – và do đó Lễ Phục Sinh – cũng thay đổi.

Khoảng thời gian của Lễ Phục Sinh: Nhờ quy tắc này, Lễ Phục Sinh có thể rơi vào bất kỳ ngày nào từ 22/3 đến 25/4.

Ví dụ, nếu trăng tròn rơi vào Thứ Hai, ngày 22/3, thì Lễ Phục Sinh sẽ được tổ chức vào Chúa Nhật, ngày 28/3. Sự biến thiên này là cốt lõi dẫn đến việc Mùa Chay không có ngày cố định.

Mối liên hệ giữa Lễ Phục Sinh và Mùa Chay

Mùa Chay được tính dựa trên ngày Lễ Phục Sinh. Cụ thể:

Thời gian kéo dài của Mùa Chay: Mùa Chay kéo dài 40 ngày, loại trừ các ngày Chúa Nhật, và bắt đầu từ Thứ Tư Lễ Tro.

Cách tính ngày bắt đầu Mùa Chay: Để xác định ngày Thứ Tư Lễ Tro, người ta đếm ngược 40 ngày (không tính Chúa Nhật) từ Lễ Phục Sinh.

Ví dụ minh họa:

Nếu Lễ Phục Sinh rơi vào ngày 31/3, thì sau khi đếm ngược 40 ngày, ta sẽ xác định được Mùa Chay bắt đầu từ ngày 14/2.

Tương tự, nếu Lễ Phục Sinh rơi vào ngày 20/4, thì Mùa Chay sẽ khởi đầu từ ngày 5/3.

Do đó, bất cứ sự thay đổi nào về ngày Lễ Phục Sinh đều kéo theo sự thay đổi tương ứng về ngày bắt đầu của Mùa Chay.

Nguyên nhân của sự thay đổi ngày Lễ Phục Sinh

Có một số yếu tố chính góp phần vào việc Lễ Phục Sinh – và do đó Mùa Chay – không có ngày cố định:

Sử dụng “trăng tròn Giáo Hội”:
Giáo Hội không dựa vào quan sát trực tiếp trăng tròn thiên văn mà sử dụng một bảng tính sẵn gọi là “trăng tròn Giáo Hội” (Ecclesiastical Full Moon). Bảng tính này theo chu kỳ 19 năm, khác biệt với chu kỳ trăng thiên văn hàng năm. Điều này có nghĩa là đôi khi, mặc dù trăng tròn thiên văn đã xuất hiện, Giáo Hội vẫn phải đợi đến ngày trăng tròn theo bảng tính mới áp dụng.

Khoảng cách thời gian của Lễ Phục Sinh:

Lễ Phục Sinh sớm nhất: Vào năm 1818, trăng tròn phục sinh rơi vào Thứ Bảy, ngày 21/3 (với ngày xuân phân cố định), dẫn đến Lễ Phục Sinh diễn ra vào ngày 22/3. Sự kiện này hiếm khi xảy ra và theo quy luật sẽ không tái diễn cho đến năm 2285.

Lễ Phục Sinh muộn nhất: Ngược lại, vào năm 1943, do trăng tròn rơi vào Thứ Bảy, ngày 20/3 (trước ngày 21/3), nên trăng tròn tiếp theo được tính vào Chúa Nhật, ngày 18/4, khiến Lễ Phục Sinh được tổ chức vào ngày 25/4 – ngày muộn nhất có thể.

Những yếu tố này giải thích rõ ràng tại sao ngày Lễ Phục Sinh lại biến thiên, dẫn đến việc Mùa Chay cũng thay đổi theo từng năm.

Sự khác biệt giữa lịch Gregorian và lịch Julian

Ngoài ra, sự thay khác trong cách tính ngày giữa các Giáo Hội cũng góp phần vào việc Lễ Phục Sinh không thống nhất:

Giáo Hội Công giáo (theo lịch Gregorian):
Hầu hết các Giáo Hội Công giáo trên thế giới sử dụng lịch Gregorian hiện hành, từ đó xác định ngày Lễ Phục Sinh dựa trên quy tắc nói trên.

Giáo Hội Chính Thống (theo lịch Julian):
Một số Giáo Hội Chính Thống Đông Phương vẫn sử dụng lịch Julian, gây ra sự chênh lệch khoảng 13 ngày so với lịch Gregorian. Điều này khiến cho ngày Lễ Phục Sinh của các Giáo Hội này có thể khác biệt đáng kể so với Lễ Phục Sinh của Giáo Hội Công giáo.

Dù có sự khác biệt về cách tính, tinh thần của Lễ Phục Sinh và Mùa Chay vẫn được giữ nguyên trong mọi truyền thống Kitô giáo.

Ý nghĩa của Mùa Chay bất chấp sự thay đổi ngày tháng

Mặc dù lịch trình của Mùa Chay thay đổi theo từng năm, những giá trị tinh thần và mục đích của Mùa Chay không bao giờ bị ảnh hưởng:

40 ngày sám hối:
Khoảng thời gian này nhắc nhở mỗi người về sự cần thiết của việc tự nhìn nhận, sám hối và trở về với Thiên Chúa.

Chuẩn bị cho mầu nhiệm Phục Sinh:
Mùa Chay là thời điểm để các tín hữu chuẩn bị tâm hồn, hướng về mầu nhiệm Phục Sinh – đỉnh cao của niềm tin Kitô giáo.

Khuyến khích sự hoán cải nội tâm:
Qua việc ăn chay, cầu nguyện và làm từ thiện, Mùa Chay nhắc nhở mỗi người về sự cần thiết của việc thay đổi bản thân, sống bác ái và gắn kết với cộng đồng.

Dù ngày tháng có dao động, thông điệp của sự hy sinh và khát khao làm mới tâm hồn vẫn là cốt lõi của Mùa Chay.

Sự thay đổi ngày bắt đầu của Mùa Chay không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên, mà là kết quả của một chuỗi các yếu tố lịch sử và thiên văn học. Việc Lễ Phục Sinh được tính dựa trên lịch Mặt Trăng và quy tắc từ Công đồng Nicaea dẫn đến những biến động về ngày tháng, từ đó ảnh hưởng đến thời điểm bắt đầu của Mùa Chay. Dù cho ngày tháng có thay đổi, tinh thần sám hối, ăn chay và cầu nguyện trong Mùa Chay vẫn luôn hướng tới mục tiêu cao cả – chuẩn bị tâm hồn cho mầu nhiệm Phục Sinh và sự trở về với Thiên Chúa.

Lm. Anmai, CSsR

Bài viết liên quan