PHÂN TÍCH VÀ GIẢI THÍCH VỀ VIỆC NGƯỜI CÔNG GIÁO CÓ ĐƯỢC MUA VÀNG NGÀY “THẦN TÀI” HAY KHÔNG?

PHÂN TÍCH VÀ GIẢI THÍCH VỀ VIỆC NGƯỜI CÔNG GIÁO CÓ ĐƯỢC MUA VÀNG NGÀY “THẦN TÀI” HAY KHÔNG?

Hằng năm, cứ đến ngày mồng 10 tháng Giêng Âm lịch, trong dân gian lại rộ lên phong tục mua vàng lấy may, được gọi phổ biến là “Ngày vía Thần Tài.” Trên các phương tiện truyền thông, chúng ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh người dân xếp hàng từ sáng sớm để mua một chỉ vàng hay vài phân vàng với hi vọng “cầu may mắn,” “cầu tài lộc” cho cả năm. Vậy, dưới góc nhìn của người Công giáo, liệu chúng ta có được tham gia hoạt động mua vàng trong ngày này hay không? Sau đây là một số phân tích và giải thích để các Kitô hữu có thể hiểu rõ hơn và có thái độ đúng đắn, phù hợp với đức tin Công giáo.

1. Ý nghĩa truyền thống và xuất xứ “Ngày thần Tài”

Trước hết, Ngày mồng 10 tháng Giêng Âm lịch được dân gian Việt Nam gọi là “Ngày vía Thần Tài” – mang đậm tính tín ngưỡng dân gian. Trong văn hóa truyền thống, “Thần Tài” được xem là vị thần chủ quản việc tiền bạc, của cải, có thể mang lại “tài lộc” cho gia chủ. Một số người quan niệm rằng, vào ngày này, nên đi mua vàng hoặc cúng bái để cầu mong một năm làm ăn phát đạt, tiền bạc rủng rỉnh.

Đối với người ngoài Kitô giáo, hành vi mua vàng gắn liền với niềm tin (theo kiểu tín ngưỡng dân gian) rằng “việc mua vàng vào ngày này sẽ được may mắn, phúc lộc.” Bên cạnh đó, một số khác cũng chỉ đơn thuần coi đó là một phong tục tập quán hoặc cách tiết kiệm/đầu tư cho bản thân, không nhất thiết dính líu đến cúng bái hay mê tín.

2. Quan điểm của Giáo hội Công giáo về các phong tục, tập quán liên quan đến thần linh ngoại giáo

Giáo hội Công giáo không bác bỏ tất cả những nét văn hóa, truyền thống của một dân tộc, miễn là chúng không mâu thuẫn với đức tin và luân lý Kitô giáo. Trong Hiến chế Vui mừng và Hy vọng (Gaudium et Spes), Công đồng Vatican II cũng dạy rằng người tín hữu được mời gọi hòa nhập văn hóa, cùng gìn giữ những giá trị tốt đẹp của dân tộc mình, nhưng phải luôn phân định rõ ràng điều gì phù hợp với Tin Mừng và điều gì đi ngược lại Tin Mừng.

Khi nói về các tập tục tôn sùng “thần linh” hoặc “phong tục cúng bái” có nguồn gốc ngoại giáo, Giáo hội nhắc nhở người Kitô hữu cần cảnh giác để không rơi vào mê tín dị đoan hoặc tôn thờ ngẫu tượng. Lề luật thứ nhất (trong Mười Điều Răn) dạy: “Phải thờ phượng một mình Thiên Chúa và không được tôn thờ thần linh nào khác” (x. Xh 20,2-5). Nếu phong tục nào có tính chất thờ cúng hay tin tưởng quyền năng tuyệt đối nơi thần linh ngoài Thiên Chúa, người tín hữu không thể tham dự hoặc ủng hộ.

3. Mua vàng ngày “Thần Tài” với nhiều động cơ khác nhau

Trên thực tế, người ta có nhiều lý do để mua vàng vào ngày mồng 10 tháng Giêng:

1. Mê tín, cầu xin “thần Tài” ban lộc: Đây là thái độ tin rằng nhờ hành động mua vàng đúng ngày, thần linh sẽ ban ơn, bảo trợ chuyện kinh doanh. Đối với người Công giáo, nếu ý hướng này xuất phát từ lòng tôn thờ, tin tưởng một thần khác ngoài Thiên Chúa, thì đã đi ngược lại đức tin. Giáo hội không chấp nhận việc đồng nhất “thần Tài” với một đối tượng “thiêng liêng” có thể thay quyền của Chúa ban phát phúc lộc.
2. Phong tục, tâm lý đám đông, vui theo tập quán: Một số người xem đây như một thói quen hay “ngày hội mua vàng” để lấy may, chứ không hẳn mê tín hay cúng bái. Họ tìm thấy niềm vui trong không khí rộn ràng của mọi người, xem như chút “hương vị Tết” kéo dài. Ở mức độ này, nếu nó không mang tính chất thờ ngẫu tượng, người Công giáo cũng nên cẩn thận để không rơi vào hình thức “vô tình tôn sùng” hoặc đề cao tín ngưỡng phi Kitô giáo.
3. Nhu cầu kinh tế, đầu tư, tích trữ: Ngày “vía Thần Tài” thường khiến giá vàng biến động; đôi khi có người mua vì lý do đầu tư, họ chọn bất kỳ ngày nào có lợi về mặt giá cả. Dù ngày đó “trùng” ngày 10 tháng Giêng, họ vẫn mua bán như một hoạt động kinh tế bình thường, không liên quan đến niềm tin thần linh. Đây là hành động hợp lý nếu tách biệt hoàn toàn khỏi màu sắc mê tín.

Do đó, cần phân định rạch ròi: mua vàng chỉ đơn thuần là hoạt động kinh tế hay mua vàng như một nghi lễ cầu “thần Tài”. Việc rơi vào hình thức thờ ngẫu tượng hay không nằm ở động cơ, ý hướng, niềm tin của người mua.

4. Giáo huấn Công giáo về sự mê tín, thờ ngẫu tượng

• Giáo lý Hội Thánh Công giáo (số 2111, 2112, 2138) nêu rõ sự mê tín là “lệch lạc của lòng tôn kính tôn giáo và của những hoạt động một lòng tin sai lạc,” làm cho con người đặt niềm tin vào các “thực hành hay nghi thức” như thể chúng tự nó mang quyền năng thần linh.
• Việc “thờ ngẫu tượng” là một tội nghịch giới răn thứ nhất, khi con người quy tôn thần linh khác hay vật thể nào khác thay vì Thiên Chúa. Người Công giáo không được “cùng tham gia các hành vi thể hiện niềm tin” với đối tượng ngoài Chúa (vd: cúng bái thần linh, xin ơn, đốt hương khấn vái…).

Nếu một người Công giáo mua vàng ngày mồng 10 Tết với tâm ý tôn sùng “Thần Tài” như một vị thần thật sự có quyền ban phúc – thì rõ ràng vi phạm đức tin. Ngược lại, nếu chỉ đơn giản xem nó như một hình thức chi tiêu, đầu tư, hoặc một phong tục vui vẻ không can dự vào nghi thức thờ ngẫu tượng, thì không sai. Tuy nhiên, người tín hữu cũng nên cân nhắc có nên “chạy theo” đám đông trong một hoạt động vốn gốc rễ là tín ngưỡng dân gian hay không, để tránh gây hiểu lầm cho người khác.

5. Lời khuyên mục vụ cho người Công giáo

1. Phân định ý hướng: Nếu chỉ là mua vàng như một khoản tích trữ, hoặc do thị trường, chứ không phải để cúng “thần Tài,” thì không có gì trái với giáo lý. Nhưng nếu tiềm ẩn sự “cầu khấn, dựa dẫm” vào thần linh khác để ban phát tài lộc, đó lại là mê tín, phản nghịch Thiên Chúa.
2. Giữ lập trường đức tin: Hội Thánh mời gọi tín hữu tín thác cuộc sống mình vào Chúa Quan Phòng, thay vì tin vào những nghi lễ hoặc ngày giờ nào đó. Sự thành công về kinh tế, công việc, sức khỏe… đến từ nỗ lực và ơn Chúa ban, chứ không lệ thuộc vào việc một ngày nào đó mua vàng.
3. Tránh gương mù gương xấu: Dẫu mua vàng vì lý do kinh tế, người Công giáo cũng nên khôn ngoan: Nếu chúng ta thể hiện, chia sẻ rộng rãi hay công khai hòa nhập với nghi thức thờ thần Tài (vd: bài trí bàn thờ “thần Tài” trong nhà, cúng bái), người khác có thể hiểu lầm ta đang tôn thờ ngẫu tượng.
4. Tôn trọng văn hóa, tránh phê phán cực đoan: Nếu có bạn bè, người thân không Công giáo mua vàng cầu may, ta nên tôn trọng truyền thống và niềm tin của họ, đồng thời nhẹ nhàng giải thích quan điểm của Kitô giáo, tránh thái độ chỉ trích gay gắt hoặc “tẩy chay” văn hóa.
5. Sống chứng tá Tin Mừng: Người Kitô hữu có thể chọn cách cử hành “ngày đầu năm” bằng các việc đạo đức: tham dự Thánh lễ, dâng công việc làm ăn cho Chúa, cầu nguyện cho một năm mới bình an. Những việc ấy nói lên tinh thần “Tìm kiếm Nước Thiên Chúa trước” (Mt 6,33), và bày tỏ niềm tin rằng chính Chúa là nguồn mạch ơn lành.

Kết luận

Tóm lại, Giáo hội Công giáo không cấm việc mua vàng vào bất cứ thời điểm nào, kể cả ngày mồng 10 tháng Giêng (thường gọi là “Ngày vía Thần Tài”). Điều quan trọng là phân định để tránh mê tín, không đặt niềm tin sai lệch vào một vị thần linh ngoài Thiên Chúa, không chạy theo nghi thức thờ phượng sai lạc hay coi việc mua vàng là “lễ vật” bắt buộc để được ban ơn. Nếu mua vàng chỉ như một hoạt động kinh tế, tích trữ, hoặc xem đó như một phần nếp sống văn hóa (nhưng không gắn kèm sự cúng bái, khấn vái ngoại giáo), thì xét về giáo lý, người Công giáo không vi phạm.

Qua đó, chúng ta được mời gọi sống đức tin cách trưởng thành, không đặt hy vọng vào những phong tục mang tính mê tín. Điều cốt yếu, người tín hữu luôn phải tôn thờ Thiên Chúa trên hết, biết rằng “Thầy ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28,20), và mọi ơn lành chúng ta nhận được đều đến từ lòng thương xót, sự quan phòng của Ngài. Lm. Anmai, CSsR