Gần đây, Ủy ban Thánh nhạc trực thuộc HÐGMVN đã ra thông cáo về việc sáng tác và sử dụng các bài thánh ca, với những lưu ý, xác nhận rõ ràng một số vấn đề, như việc nhắc nhở các nhạc sĩ tự giới thiệu tác phẩm mới trên internet có bổn phận ghi chú các chi tiết chuẩn nhận để giúp các ca đoàn thi hành chu đáo phận vụ của mình là phân định, chọn và hát các bài ca xứng hợp trong Phụng vụ; kêu gọi hành xử theo nếp sống đạo tốt lành và tinh thần tôn trọng mục đích của thánh nhạc cùng kỷ luật thánh nhạc, tuân thủ luật của mỗi quốc gia và Giáo hội địa phương… Liên quan đến các lưu ý từ bản thông cáo, một số nhạc sĩ Công giáo đã chia sẻ quan điểm và góc nhìn của mình.

KHÔNG CHỦ TRƯƠNG ĐÒI QUYỀN LỢI KHI SÁNG TÁC THÁNH CA

Linh mục nhạc sư Kim Long (nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Thánh nhạc): Điều quan trọng nhất với tôi cũng như các học trò của mình trong vai trò tác giả, là sáng tác thánh ca để ca tụng Chúa và phục vụ Giáo hội, chứ không phải để kiếm quyền lợi, vì thế tôi cũng không đòi hỏi gì về chuyện người sử dụng phải trả tác quyền. Ai xin sử dụng các sáng tác của mình, tôi vẫn cho phép nhưng đừng độc quyền. Trước đây, có những đơn vị làm băng đĩa nhạc, trong đó có dùng các sáng tác của mình, tôi vẫn cho họ tự do, cũng có người nhớ đến đã tự nguyện gởi cho tác giả chút quà chứ mình không hề yêu cầu gì… Có một nhạc sĩ Công giáo thông báo lập hội để bảo vệ tác quyền, nếu các tác giả tham gia hội, ủy quyền cho họ thì sẽ được can thiệp khi phát hiện vấn đề vi phạm tác quyền, nhưng bản thân tôi không tham gia. Tôi không chủ trương đòi quyền lợi theo cách này… Tuy nhiên, theo văn bản được Ủy ban Thánh nhạc thông báo thì những ai phổ biến thánh nhạc trên các phương tiện truyền thông, ngoài việc tôn trọng mục đích cùng kỷ luật của thánh nhạc cũng cần nên tuân thủ luật của mỗi quốc gia và Giáo hội địa phương. Đây là điều người sử dụng các tác phẩm thánh ca nên lưu ý.

CẦN TÔN TRỌNG NGƯỜI SÁNG TÁC

Nhạc sĩ Giang Ân: Tôi nghĩ lập trường của mình cũng giống như nội dung văn bản mà Ủy ban Thánh nhạc đã thông báo về vấn đề này. Trước hết cần xác tín, thánh nhạc là kho tàng, tài sản đáng quý của Giáo hội. Thánh nhạc được dùng trong Phụng vụ hay các cử hành đức tin nơi cộng đoàn, giáo xứ… đều đương nhiên không cần bàn đến tác quyền do nhạc sĩ sáng tác để phục vụ mọi người. Vì thế, cá nhân hay tập thể dùng trong trường hợp này đồng nghĩa không trả phí gì. Ngược lại, những bài thánh ca sử dụng trên phương tiện truyền thông như Youtube, Facebook, nhạc chờ… với mục đích kinh doanh, thương mại thì cần chia sẻ lợi nhuận cho nhạc sĩ vì đó là chất xám của họ. Không thể đương nhiên dùng sản phẩm của người khác để kiếm lợi ích cho chính mình mà không quan tâm tác quyền. Cần tôn trọng người sáng tác, bài hát là thành quả lao động nghệ thuật của họ.

NHƯ MỘT NHẮC NHỞ…

Nhạc sĩ Phêrô Nguyễn Đình Diễn (nhạc sĩ Phanxicô): Tôi quan niệm rằng tất cả những công việc mà tôi đã dành hết tâm sức theo đuổi cho thánh ca chỉ đơn giản là dùng món quà Chúa ban để phục vụ người khác trong vai trò một người giáo dân yêu mến Giáo hội hết lòng… Thánh ca là lời cầu nguyện bằng âm nhạc trong cộng đoàn tín hữu, vì thế người viết thánh ca cần thấm nhuần những gì liên quan đến việc cầu nguyện, như Kinh Thánh, Phụng vụ, giáo lý… Với tôi, chính những hiểu biết này sẽ bổ trợ, đồng thời khơi mở cảm hứng cho người sáng tác. Do vậy, sáng tác thánh ca cũng cần nhiều tiêu chuẩn xứng hợp. Nhưng thực tế gần đây, sáng tác đúng chuẩn có vẻ bị thiếu… Đối với Thông báo về sử dụng và sáng tác các bài thánh ca, đó là kết quả của nhiều suy tư, cân nhắc của các đấng đứng đầu phụ trách ban Thánh nhạc, theo tôi là rất cần thiết. Với ý nhắc nhở này, hy vọng các nhạc sĩ khi giới thiệu tác phẩm của mình trên nhiều phương tiện sẽ ghi chú rõ ràng các chi tiết chuẩn nhận theo đúng tinh thần Phụng vụ, để ca đoàn hay người cần sử dụng dễ nắm bắt. Ban Thánh nhạc đã tổ chức nhiều lần đại hội với nhiều chủ đề, đề cập nhiều vấn đề từ thực tế sáng tác và sử dụng thánh ca cho phù hợp. Do đó, thông báo mới như một nhắc nhở để chúng ta sử dụng cũng như sáng tác phù hợp.

VÌ ĐỨC CÔNG BẰNG

Linh mục nhạc sĩ Phêrô Tri Văn Vinh (Trưởng Ban Thánh nhạc giáo phận Cần Thơ): Thường, các nhạc sĩ Công giáo sáng tác thánh ca mục đích dùng cho Phụng vụ, đối với các bài đã được chuẩn nhận. Về việc sử dụng thánh nhạc hiện nay trong các cộng đoàn, nổi lên các vấn đề lưu tâm là chọn bài hát cần đúng tinh thần phụng vụ, bài đã được phê chuẩn, ưu tiên bài quen thuộc để toàn thể người tham dự lễ đều biết. Việc hướng dẫn ca đoàn chọn bài nào, cha xứ hoặc ca trưởng là người có trách nhiệm để đi theo các chỉ dẫn sử dụng thánh nhạc của Ủy ban Thánh nhạc. Một hiện trạng nữa là việc sử dụng các bài hát thánh ca nằm ngoài mục đích Phụng vụ và có lợi ích cá nhân cho người sản xuất. Trong trường hợp này, vì đức công bằng nên tuân thủ theo quy định về sở hữu trí tuệ, tôn trọng tác quyền. Vì thế, theo tôi, văn thư của Ủy ban Thánh nhạc – HĐGMVN đưa ra vào ngày 10.11.2022 là xác đáng và kỹ càng. Thực tế cá nhân, trong quá trình sáng tác, tôi nghĩ khả năng của mình là do Chúa ban. Các sáng tác của mình để ca tụng Chúa. Người sử dụng bằng cách này hay cách khác miễn là Lời Chúa loan truyền đều có ý nghĩa. Song, một số ca sĩ khi sử dụng bài hát của tôi để ra băng đĩa, họ cũng đã chủ động liên hệ và trả tác quyền. Khoản tiền nhận được thường có tính tượng trưng nhưng mang lại niềm vui cho nhạc sĩ. Là người sáng tác đồng thời là linh mục, tôi cũng có thêm chút “vốn” để lo cho mục vụ bác ái hay các nhu cầu khác cần thiết cho mọi người. Nói tóm lại, cần làm việc vì đức công bằng và trên hết, ý thức được việc sử dụng thánh nhạc để ca ngợi Chúa, sáng danh Chúa.

KHÔNG TRỤC LỢI

Linh mục nhạc sĩ Thái Nguyên: Khi chủ thể sử dụng ca khúc của nhạc sĩ nằm ngoài mục đích dùng trong Phụng vụ, sinh hoạt cộng đoàn mà mang kinh doanh thu về tiền bạc, lợi ích riêng cho mình…, thì thiết nghĩ rất cần tuân thủ nguyên tắc tôn trọng tác quyền. Hội tác quyền mà tôi tham gia bao gồm một số nhạc sĩ Công giáo nhằm lên tiếng để bảo vệ sáng tác của mình và kêu gọi những người sử dụng hành xử theo lẽ công bằng. Thực tế cho thấy, có nhiều trường hợp éo le. Một số cá nhân hoặc tổ chức sử dụng bài hát của nhạc sĩ rồi tự đăng ký với các kênh truyền thông như đó là bài hát của mình, đến khi nhạc sĩ dùng bài hát này thì lại không được kênh cho phép vì báo cáo vi phạm. Nhưng thực chất, bài hát lại của chính nhạc sĩ. Điều đó gây ra bất tiện và trên hết là không đúng sự thật. Chúng ta đồng ý rằng các sáng tác thánh ca suy cho cùng là để phục vụ Dân Chúa. Mọi người có thể hát, cầu nguyện, tâm tình riêng tư hay dùng trong các sinh hoạt cộng đoàn, song khi dùng với mục đích kinh doanh trục lợi, làm ảnh hưởng đến lợi ích chung, đến tác giả thì không được phép. Lúc này, cần xử sự theo những quy tắc chung vốn có.

Nhóm Phóng viên CGvDT thực hiện